Siridi

Δυο γέροι ψαροκυνηγοί μαζ’ήταν πλαγιασμένοι
Πάνω στα βούρλα τα στεγνά,μες την πλεκτή καλύβα.
Της ψαρικής τα σύνεργα είχαν εκεί κοντά τους^.
Τα κοφινάκια τα ρηχά,τα μακριά καλάμια,
Τ’αγκίστρια,τα δολώματα ,τις πετονιές,τα δίχτυα^.
Τα βρόχια τους και τα κουπιά και τη γριά τους βάρκα.
Και κάτω απ’τα κεφάλια τους αντί για προσκεφάλι
Ένα στενό κοντόψαθο και ρούχο και στρωσίδι.
Αυτά είν’όλα τα σύνεργα και πλούτη των ψαράδων.
Δεν έχουν θύρα με κλειδί και φύλακά τους σκύλο,
Μηδέ φοβούντ’από κλεψιά-η φτώχια τους φυλάει.
Έπειτα δα και γείτονα δεν έχουνε κανένα
Και γύρω βρέχει η θάλασσα τη χαμηλή καλύβα.

[Οι ψαράδες-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ]

Η παρούσα μελέτη αφορά μια σχεδιαστική έρευνα  πάνω στην αναδιαμόρφωση ενός από τα παραδοσιακά,παραθαλάσσια κτίσματα των Κυκλάδων που ονομάζομται «σύρματα».
Στόχος του σχεδιασμού είναι ο επαναπροσδιορισμός της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σήμερα, μέσω σύγχρονων μέσων, ο οποίος απαντά στην διαρκή αναδιαμόρφωση των κτιρίων αυτών λόγω της ανάγκης για περισσότερα τουριστικά καταλύματα. Ο σεβασμός προς το υπάρχον είναι το σημείο αναφοράς,γι αυτόν τον λόγο η μελέτη αποσκοπεί στο να είναι το λιγότερο δυνατόν παρεμβατική στο προυπάρχον κέλυφος.

ΤΑ ΣΥΡΜΑΤΑ

O Δροσίνης στο ποιήμα του οπτικοποιεί την εφήμερη κατοίκηση του ψαρά. Στους στίχους του παρουσίαζει την λιτότητα του κατοικέιν τους. Η Μήλος είναι γνωστή για τα σύρματα,τις ιδιαίτερες αυτές μονάδες κατοίκησης των ψαράδων. Τα πολύχρωμα «σύρματα της Μήλου» αποτελούν  χαρακτηριστικό γνώρισμα της Κυκλαδίτικης λαϊκής αρχιτεκτονικής. Τα κατασκεύασαν στο παρελθόν οι βαρκάρηδες της Μήλου για να μπορούν να προστατεύσουν τα ξύλινα αλιευτικά τους από τις κακές καιρικές συνθήκες τους χειμερινούς μήνες.  Η αρχική λειτουργία τους αφορούσε στην αποθήκευση της βάρκας τους κατά τους χειμερινούς μήνες ενώ σταδιακά απέκτησε και την λειτουργία της κατοικίας η οποία εξυπηρετούσε την ανάγκη της διαμονής των ψαράδων. Τα σύρματα χωρίζονται σε δύο τμήματα. Το πίσω μέρος είναι υπόσκαφο (είναι το τμήμα που θυμίζει σπηλιά καθότι είναι σκαμμένο τον βράχο) και το μπροστινό μέρος αποτελεί την κτισμένη πρόσοψη.

Η ΑΝΑΦΟΡΑ

Ο ενδιαμεσος χώρος

Σύρμα : (< σέρνω): (< σύρω) : <  τραβάω-μετακινώ (στο έδαφος )

Η ετυμολογική ανάλυση του Σύρματος ενίσχυσε την συνθετική σκέψη που ακολουθήσαμε. Σκεπτόμενοι την ιδιομορφία αυτής της μορφής κατοίκησης,κληθήκαμε να αποκωδικοποιήσουμε τα χαρακτηριστικά της,τα οποία θέλαμε να διατηρίσουμε,επαναπροσδιορίζοντας τα στο σήμερα. Το Σύρμα αφορά μια ενδιάμεση κατάσταση-έναν ενδιάμεσο χώρο που γίνεται τόπος-και που συνδέει τα δίπολο μέσα/έξω –  γή / θάλασσα – φώς/ σκιά  – προστασία/έκθεση τα οποία ενσωματώνονται στο δίπολο σπηλιά-θάλασσα που αποτελεί τους δύο προορισμούς του κατοίκου. Η ενδιάμεση αυτή κατάσταση που αναδυκνύεται από καταστάσεις και συνθήκες κίνησης/αλλαγής/ανάδυσης. Αποτελεί την ενδιάμεση συνθήκη,στην οποία ο κάτοικος-άλλωτε ο βαρκάρης – περνούσε το μεγαλύτερο διάστημα της διαμονής του εκεί.Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό της μεσογειακής κατοίκησης η σημαντική λειτουργία της αυλής-εκεί που περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και που είναι κάπου ανάμεσα στο μέσα και στο έξω.

Στην δική μας σύγχρονη παρέμβαση,η οποία αφορά την κατοίκηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες,θέλαμε να δώσουμε την ιδιαίτερη σημασία στον ενδιάμεσο αυτόν χώρο,κάνοντας όσο το δυνατόν λιγότερες παρεμβάσεις στο κέλυφος,και στα υλικά του υπάρχοντος κτίσματος. Στο εσωτερικό του κτίσματος,εκεί όπου τοποθετούμε το κρεβάτι,στο σημείο της σπηλιάς,αφήσαμε εμφανή τον βράχο ενώ το χρωματίσαμε λευκό. Στόχος ήταν το λευκό να κυριαρχεί στο κτίσμα,όπως στα υπόλοιπα σύρματα και κατ’επέκταση στην κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική .Για τον λόγο αυτό,το λευκό χρώμα τοποθετήθηκε και στο κέλυφος του κτίσματος. Η διαφορά στην αδρότητα των υλικών δίνει ένταση στο υπόσκαφο σημείο.     Η τοποθέτηση της κουζίνας και του  ντουζ  πλαγίως στην είσοδο ενισχύει την ένταση που θέλουμε να δώσουμε στην ενδιάμεση αυτή κατάσταση,καθώς στην καλοκαιρινή διαμονή πρωταγωνιστεί τόσο η κουζίνα και η προετοιμασία του φαγητού που καταναλώνεται στον εξωτερικό χώρο λχ στην αυλή,όσο και η ντουζιέρα(στην οποία πλέον είναι άμεση η πρόσβαση μετά την βουτιά στην θάλασσα).Για τον λόγο αυτό τοποθετήθηκαν οι δύο αυτές λειτουργίες στην είσοδο του μικρού κτίσματος,δημιουργώντας μια νέα συνθήκη αυλής η οποία είναι κάπου ανάμεσα στο μέσα και στο έξω,ανάμεσα στην σκοτεινή σπηλιά και στον ηλιόλουστο εξωτερικό χώρο.

Η βάρκα

Η βασική λειτουργία του σύρματος ήταν η αποθήκευση της βάρκας,η οποία σερνόταν από την θάλασσα διαμέσω της ράμπας και τοποθετούνταν στο μέσο ακριβώς του κτίσματος. Η βάρκα ήταν το μέσο με το οποίο ο ψαράς σύλλεγε και την τροφή του,το μέσο της εργασίας του από την οποία έβγαζε τα προς το ζειν. Η επανερμηνεία της βάρκας στο τραπέζι που σέρνεται μέσα και έξω στην σύγχρονη συνθήκη του κτίσματος,αποτελεί το βασικότερο στοιχείο της παρέμβασης μας. Τοποθετώντας σε γραμμική διάταξη τους χώρους όπως κουζίνα-καθιστικό εντός και εκτός, το τραπέζι μπορεί να μετακινηθεί ανάλογα με τις ανάγκες και την ώρα της ημέρας μέσα και έξω,και μέσω της μικρής υψομετρικής διαφοράς που δημιουργήσαμε να γίνει βοηθητικό τραπέζι για το καθιστικό, εν συνεχεία τραπέζι κουζίνας και τέλος τραπέζι εξωτερικού χώρου. Η κίνηση του τραπεζιού παραπέμπει στο σύρσιμο της βάρκας. Το ίδιο το χρώμα και το υλικό της βάρκας(μπλε και ξύλο αντίστοιχα) συνδέονται χρωματικά με το μπλέ της πόρτας,καθότι ήθισται οι ψαράδες να έβαφαν την πόρτα του σύρματος τους με το χρώμα της βάρκας τους.

Το πλέγμα

Για τον διαχωρισμό των βοηθητικών χώρων οι οποίοι είναι και αυτοί διατεταγμένοι γραμμικά,πίσω από την κουζίνα, σχεδιάσαμε το μεταλλικό πλέγμα,έχοντας σαν μορφολογική αναφορά τα δίχτυα του ψαρά.  Στόχος ήταν η δημιουργία ενός διαχωριστικού,ενός εφήμερου και όχι μόνιμου ορίου,από σύγχρονα υλικά τα οποία έρχονται σε αντίθεση με το υπόλοιπο κέλυφος,υπωδεικκνύοντας την μοναδική μη παρεμβατική χειρονομία στον χώρο.

Η πόρτα

Σεβόμενοι την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική που έρχεται σε συνέχεια του κυκλαδίτικου τοπίου αλλά και της μνήμης που υπάρχει σε κάθε επανάχρηση, επιλέξαμε να διατηρήσουμε το υλικό και το χρώμα της υφιστάμενης: ξύλο και μπλέ αντίστοιχα. Στόχος ήταν η αρχιτεκτονική μας πράξη να παραμείνει μόνο στο εσωτερικό,διατηρώντας αναλλοίωτη την όψη ώστε να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο παρεμβατική,διατηρώντας όσο μπορούμε στοιχεία του παρελθόντος.

*To «Σιρίδι» αναφέρεται σε είδος διχτυού που χρησιμοποιούν οι ψαράδες (στην Μήλο) για να ψαρέψουν. Αποτελεί παραδοσιακό εργαλείο ψαρέματος και συχνά χρησιμοποιείται σαν αναφορά στα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι ψαράδες για το ψάρεμα,τα οποία συνδυάζουν δίχτυα και πλέγματα.